Ogromne praktyczne znaczenie ma ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez osobę pozostającą w związku małżeńskim.

Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na wspólną upadłość małżonków – oddłużenie jednego z małżonków nie będzie skutkowało tym samym dla małżonka, który wniosku nie złożył. W sytuacji zatem, gdy małżonkowie są współdłużnikami (np. z tytułu umowy kredytu), konieczne jest złożenie dwóch odrębnych wniosków. Zasadne jest przy tym złożenie wniosku o połączenie obu spraw do łącznego rozpoznania przez sąd. Do masy upadłości wchodzi wówczas zarówno majątek wspólny, jak i majątki osobiste małżonków.

Gdy tylko jeden ze współmałżonków jest dłużnikiem niewypłacalnym, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a małżonek nie będący dłużnikiem powinien zgłosić swoją wierzytelność z tytułu swojego udziału w majątku wspólnym. Jest wówczas traktowany tak, jak pozostali wierzyciele. Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa.

Co istotne, współmałżonek upadłego nie jest zakwalifikowany w żadnej grupie wierzycieli z pierwszeństwem zaspokojenia. Choć cała procedura dotyczy majątku wspólnego, przepisy nie przyznają małżonkowi uprawnienia, które pozwoliłoby skutecznie powstrzymać złożenie odpowiedniego wniosku o ogłoszenie upadłości przez drugiego z małżonków. Małżonek upadłego nie ma też statusu uczestnika postępowania.

***

Odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka rozciągać się zatem będzie na cały majątek wspólny, nawet gdy jeden z małżonków nie wyrażał zgody na zaciąganie długów przez drugiego ani nigdy nie miał statusu współdłużnika. Czy można się przed tym jakoś obronić?

Po pierwsze współmałżonek upadłego powinien pamiętać, żeby zgłosić swoją wierzytelność. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, co do zasady oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym – ustalenie udziałów w majątku wspólnym może nastąpić jednak również w innych proporcjach, np. z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy ze współmałżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego lub biorąc pod uwagę nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Poza tym z mocy prawa wyłączone z masy upadłości pozostają przedmioty służące prowadzeniu działalności gospodarczej oraz pracy zawodowej – również wtedy, gdy objęte są majątkową wspólnością małżeńską

Drugim rozwiązaniem może być skorzystanie z instytucji rozdzielności majątkowej. Zasadą jest bowiem, że z chwilą zawarcia małżeństwa, pomiędzy małżonkami rozpoczyna się wspólność majątkowa (o ile obie strony nie zdecydowały się spisać stosownej umowy rozdzielności jeszcze przed ślubem). Instytucja rozdzielności majątkowej może umożliwić zabezpieczenie przed zajęciem mienia współmałżonka i włączeniem go do masy upadłościowej.

Rozdzielność majątkową można ustanowić w każdym czasie trwania małżeństwa – na mocy aktu notarialnego bądź orzeczenia sądowego. W kontekście skutków związanych z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, istotne są jednak następujące terminy:

• rozdzielność majątkowa zawarta w formie umowy między małżonkami skutkować będzie, o ile zawarta została nie później niż na 2 lata przed złożeniem wniosku;
• rozdzielność majątkowa ustanowiona orzeczeniem sądu skutkować będzie, o ile orzeczenie zostało wydane nie później niż na 1 rok przed złożeniem wniosku (chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – co ma chronić przed negatywnymi skutkami zbyt długiego postępowania sądowego);
• rozdzielność majątkowa z mocy prawa (na skutek rozwodu, separacji, ubezwłasnowolnienia) skutkować będzie, o ile powstała w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Nie będzie zatem skuteczne ustanowienie rozdzielności majątkowej tuż przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – może to rodzić podejrzenia, że dłużnik dąży do utrudnienia zaspokojenia wierzycieli. Tak samo niedopuszczalne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.

Nowelizacja z marca 2020 r. wprowadziła również mechanizm ochronny dla obecnego lub rozwiedzionego już małżonka upadłego, który w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Osoba taka może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości.

MASZ SPRAWĘ? MASZ PYTANIE?

Skontaktuj się z nami bezpośrednio:

Zapraszamy do naszej kancelarii adwokackiej w Poznaniu: