Od 13 października 2019 r. rozpocznie funkcjonowanie Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych prowadzony przez Ministra Finansów. Jego celem ma być zwiększenie bezpieczeństwa obrotu, ułatwienia weryfikacji struktur osób prawnych oraz przetwarzania informacji o beneficjentach rzeczywistych. W konsekwencji na wszystkich polskich spółkach jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnych (z wyjątkiem spółek publicznych) spoczywać będzie obowiązek zgłoszenia informacji o swoich beneficjentach rzeczywistych.
Warto prześledzić, jakie dokładnie obowiązki rodzi wejście w życie przepisów o Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.
Kim jest „beneficjent rzeczywisty”?
Celem implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, dnia 13 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2018 r., poz. 723).
Założeniem ustawy jest zwiększenie efektywności działania systemu zapobiegania praniu pieniędzy, a także dostosowanie polskich regulacji z tego zakresu do standardów międzynarodowych.
Ustawa, nieznacznie modyfikując definicję z dyrektywy, definiuje pojęcie „beneficjenta rzeczywistego” jako osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.
W przypadku podmiotu będącego osobą prawną są to:
- osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej;
- osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu;
- osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu;
- osoba fizyczna sprawująca kontrolę poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień podmiotu dominującego w rozumieniu ustawy o rachunkowości;
- jeżeli nie można ustalić tożsamości osób fizycznych określonych powyżej (lub są co do tego wątpliwości) – osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze.
Cel posiadania dokładnych i aktualnych danych dotyczących beneficjenta rzeczywistego jest prosty – chodzi o skuteczne śledzenie przestępców, którzy w przeciwnym razie mogliby ukryć swoją tożsamość w strukturze korporacyjnej.
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – kto, co, jak?
Przepisy dotyczące Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych wejdą w życie z dniem 13 października 2019 r. Jest to system teleinformatyczny prowadzony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, służący przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych wymienionych w ustawie podmiotów, czyli:
- spółek jawnych;
- spółek komandytowych;
- spółek komandytowo-akcyjnych;
- spółek z ograniczoną odpowiedzialnością;
- spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.
Wszystkie te podmioty zobowiązane będą do zgłaszania informacji o ich beneficjentach rzeczywistych.
Wśród danych, które podlegają zgłoszeniu do Rejestru, znajdują się natomiast:
- dane identyfikacyjne podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji: nazwa (firma), forma organizacyjna, siedziba, numer w KRS, NIP;
- dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania podmiotów: imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, numer PESEL albo data urodzenia, informacja o wielkości i charakterze udziału lub przysługujących uprawnieniach.
Zgłoszenia do Rejestru dokonywać ma osoba uprawniona do reprezentacji Spółki, nieodpłatnie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Przybierać ma ono formę dokumentu elektronicznego, zgodnego z wzorem udostępnionym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Zgłoszenie to powinno ponadto być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP, jak również zawierać oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia o prawdziwości zgłaszanych informacji – w celu zapewnienia, aby dane gromadzone w Rejestrze były odpowiednie, dokładne i aktualne, ich zgłoszenie następuje pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Osoba dokonująca zgłoszenia ponosić będzie także odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem nieprawdziwych informacji, jak również niezgłoszeniem informacji bądź ich zmian w ustawowymi terminie.
Rejestr jest nieodpłatny i jawny, a zawarte w nim informacje korzystają z domniemania prawdziwości.
Co istotne, przetwarzanie informacji o beneficjentach rzeczywistych zgromadzonych w Rejestrze odbywa się bez wiedzy osób, których informacje te dotyczą.
Jak zwykle w tego typu przypadkach, odpowiedzi na wiele pytań i wątpliwości technicznych związanych z procedurą zgłaszania informacji poznamy dopiero w momencie, w którym Rejestr zostanie uruchomiony. Póki co jedynym źródłem informacji pozostaje brzmienie przepisów.
Terminy zgłaszania informacji
Z praktycznego punktu widzenia istotne są także ustawowe terminy zgłaszania informacji.
W przypadku podmiotów nowo utworzonych, tj. począwszy od dnia 13 października 2019 r., informacje powinny być zgłoszone do Rejestru nie później niż w terminie 7 dni od dnia wpisu w KRS.
W przypadku spółek, które były wpisane do KRS przed dniem 13 października 2019 r., termin wynosić będzie 6 miesięcy. To oznacza, że dla tych podmiotów upłynie on z dniem 13 kwietnia 2020 r. Z jednej strony zatem spółki te mają czas na ustalenie swoich beneficjentów rzeczywistych, z drugiej natomiast inwestorzy na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować inwestycję zapewniająca kontrolę nad daną spółką, co wiązać się będzie z przekazaniem tej informacji do Rejestru.
Zmiana informacji powinna zostać natomiast każdorazowo zgłoszona w terminie 7 dni od zaistnienia zmian. Co istotne, mowa tu o momencie zaistnienia zmian, a nie dowiedzenia się o nich przez polską spółkę zobowiązaną do dokonania zgłoszenia zmiany.
Warto również podkreślić, że niedopełnienie obowiązku zgłoszenia informacji w ustawowym terminie grozić będzie karą pieniężną do wysokości 1.000.000,00 zł.
Udostępnianie informacji gromadzonych w Rejestrze
Informacje o beneficjentach rzeczywistych zgromadzone w Rejestrze będą udostępniane nieodpłatnie, w trybie określonym w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Udostępnianie następować będzie za pomocą środków komunikacji elektronicznej: strony internetowej bądź oprogramowania interfejsowego.
Zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem, udostępnienie informacji następować ma w ciągu 5 minut od złożenia wniosku, według stanu na moment ich udostępnienia, bądź do końca następnego dnia roboczego po złożeniu wniosku, jeżeli wniosek dotyczy informacji za okres wskazany we wniosku.
Informacje zgromadzone w Rejestrze będą dostępne dla każdego, co stanowi istotną różnicę względem dyrektywy 2015/849, która przewiduje co do zasady wymóg wykazania uzasadnionego interesu. Polski ustawodawca zdecydował się jednak na rozszerzenie dostępu do informacji zgromadzonych w Rejestrze.
