Pomoc finansowa w ramach „tarczy antykryzysowej”

Ogłoszenie przez Rząd kolejnych obostrzeń i ograniczeń, odrzucenie większości poprawek Senatu i zakończenie przez Sejm w błyskawicznym tempie prac legislacyjnych oraz podpisanie ustaw przez Prezydenta – to bilans wtorkowych działań w sferze walki z epidemią koronawirsa. W jej ramach wprowadzono szereg rozwiązań mających, przynajmniej w teorii i zgodnie z szumnymi zapowiedziami Rządu, pomóc tym, którzy w związku z panującą pandemią koronawirusa znajdą się w trudnej sytuacji finansowej i mogą mieć poważne problemy z wypłacalnością. Jednym z głównych celów jest ochrona miejsc pracy poprzez wsparcie finansowe dla firm.

Czas pokaże, na ile zaproponowane rozwiązania faktycznie okażą się realną pomocą i w jakim zakresie uchronią zagrożonych przed upadłością – choć dla wielu środowisk jest to pytanie retoryczne. Mimo wszystko jednak już teraz warto prześledzić, z jakich możliwości i na jakich warunkach można będzie skorzystać.

Poniżej krótkie omówienie dotyczące niektórych zmian, najważniejszych z punktu widzenia przede wszystkim przedsiębiorców oraz proponowanych rozwiązań w zakresie wsparcia finansowego. Na koniec radzimy także co zrobić, gdy proponowane rozwiązania okażą się niewystarczające.

1. Świadczenie postojowe

Przechodząc już bezpośrednio do „tarczy antykryzysowej”, jednym z przyjętych rozwiązań jest „świadczenie postojowe”, dedykowane dla samozatrudnionych, czyli osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, oraz osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa o dzieło).

Świadczenie przysługiwać ma w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2020 r. (2080 zł). Ze względu na charakter socjalny, świadczenie postojowe nie będzie podlegać oskładkowaniu i opodatkowaniu.

W przypadku samozatrudnionych najważniejszym warunkiem uzyskania prawa do świadczenia będzie to, aby przychód w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym złożono wniosek o przyznanie świadczenia był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc i jednocześnie nie wyższy niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Świadczenie będzie przysługiwać, jeśli osoby te rozpoczęły prowadzenie działalności przed 1 lutego 2020 r. Dotyczy ono również osób, które po 31 stycznia 2020 r. zawiesiły prowadzenie działalności – o ile ich przychód w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku był nie wyższy niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych będą miały prawo do świadczenia postojowego, jeśli:

• umowa została zawarta przed 1 lutego 2020 r.
• przychód z tytułu wykonywania umowy w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym złożono wniosek, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Wniosek o uzyskanie „świadczenia postojowego” składa się do ZUS, który będzie również odpowiedzialny za jego wypłatę.

2. Zwolnienie ze składek dla mikroprzedsiębiorców

Przedsiębiorcy zatrudniający do 9 osób mogą liczyć na zwolnienia ze składek zarówno na ubezpieczenia społeczne,  ubezpieczenia zdrowotne, jak i na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, przez okres 3 miesięcy.

Na to samo zwolnienie mogą liczyć osoby prowadzące działalność gospodarczą i opłacające składki wyłącznie za siebie. Dotyczy to składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. W ich przypadku zwolnienie z tytułu składek będzie przysługiwać, jeśli przychód z prowadzonej działalności w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek, nie był wyższy od 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2020 r.

W obu przypadkach warunkiem umożliwiającym zwolnienie z ww. składek jest prowadzenie działalności gospodarczej przed dniem 1 lutego 2020 r.

Zwolnienie będzie obejmować 3 miesiące (od 1 marca do 31 maja 2020 r.), a zgodnie z zapowiedziami Prezes ZUS wnioski w tym zakresie mają być realizowane priorytetowo.

3. Dofinansowanie kosztów prowadzenia działalności przez samozatrudnionych 

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i niezatrudniające pracowników, będą mogły ubiegać się o dofinansowanie części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. O przyznaniu dofinansowania decydować ma starosta, a wniosek składa się do właściwego powiatowego urzędu pracy. 

Przez spadek obrotów gospodarczych należy rozumieć zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym, obliczone jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego.

Jeżeli spadek obrotów wyniesie co najmniej:

• 30%– dofinansowanie może być przyznane w wysokości 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie (czyli 1300 zł),
• 50%– dofinansowanie może być przyznane w wysokości 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie (czyli 1820 zł),
• 80%– dofinansowanie może być przyznane w wysokości 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie (czyli 2340 zł).

Dofinansowanie może zostać przyznane na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. 

Dofinansowanie ma być wypłacane co miesiąc, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o prowadzeniu działalności w danym miesiącu, za który dofinansowanie jest wypłacane. Przedsiębiorca jest obowiązany do prowadzenia działalności gospodarczej przez okres, na który przyznane zostało dofinansowanie.

Dofinansowanie wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem podlegać będzie zwrotowi. 

4. Dofinansowanie dla osób zatrudniających pracowników 

Przedsiębiorcy zatrudniający pracowników będą mogli ubiegać się o dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od nich składek na ubezpieczenia społeczne. Dotyczy to zarówno mikroprzedsiębiorcow, jak małych oraz średnich przedsiębiorców. O przyznaniu dofinansowania decydować ma starosta, a wniosek składa się do właściwego powiatowego urzędu pracy.

Jeżeli spadek obrotów (co należy pod tym pojęciem rozumieć – patrz powyżej w pkt 4) wyniesie co najmniej:

• 30%– nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 50% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika;
• 50%– dofinansowanie może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 70% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika;
• 80%– dofinansowanie może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 90% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika.

Dofinansowanie może być przyznane na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Dofinansowanie ma być wypłacane co miesiąc, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników, według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który dofinansowanie jest wypłacane.

Co istotne, przedsiębiorca jest obowiązany w okresie dofinansowania oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi, do utrzymania zatrudnienia pracowników objętych umową (którą zawiera się ze starostą na podstawie złożonego wniosku). Niedotrzymanie tego warunku skutkować będzie obowiązkiem zwrotu dofinansowania (proporcjonalnie do okresu nieutrzymania w zatrudnieniu pracownika). 

5. Dofinansowania wynagrodzeń pracowników 

W ramach przyjętych rozwiązań przedsiębiorcy (w tym również spółki), w okresie wprowadzonego przez nich “przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu”, mogą liczyć również na pomoc ze strony Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Pomoc ze środków FGŚP przysługuje w przypadku spadku obrotów gospodarczych:

• nie mniej niż o 15 proc. – liczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu 2 kolejnych miesięcy w okresie po 1 stycznia 2020 r., do łącznych obrotów z analogicznych 2 miesięcy z roku ubiegłego;
• lub nie mniej niż o 25 proc. – obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanego miesiąca w okresie po 1 stycznia 2020 r. w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.

Jeśli firma ma do czynienia z przestojem ekonomicznym w związku ze spadkiem obrotów gospodarczych na skutek koronawirusa, powinna wypłacić pracownikowi wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, nie niższe jednak niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy).

Wynagrodzenie dofinansowywane będzie ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń tych pracowników, którzy w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku otrzymywali wynagrodzenie wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Ponadto przedsiębiorca taki może obniżyć wymiar czasu pracy o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu – wynagrodzenie w dalszym ciągu nie może być jednak niższe od minimalnego. Wówczas FGŚP dofinansuje wynagrodzenie maksymalnie do wysokości 40 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Również i w tym przypadku dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników zarabiających więcej niż 300% przeciętnego wynagrodzenia.

6. Pożyczki dla mikroprzedsiębiorców

Kolejną propozycję stanowią pożyczki dedykowane mikroprzedsiębiorcom. Mają być one udzielane przez starostę ze środków Funduszy Pracy do kwoty 5 tys. zł na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Stosowny wniosek powinien zostać złożony do powiatowego urzędu pracy, właściwego dla miejsca prowadzenia działalności.

Oprocentowanie pożyczek będzie stałe i wynosić będzie w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski. Spłata pożyczki będzie następowała w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, po 3-miesięcznym okresie karencji.

Jeśli jednak mikroprzedsiębiorca przez okres 3 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki nie zmniejszy stanu zatrudnienia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy w stosunku do stanu zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 r., pożyczka wraz z odsetkami ulegnie umorzeniu.

***

W porównaniu do rozwiązań proponowanych w innych krajach europejskich, te sformułowane przez polski Rząd nie nastrajają przesadnym optymizmem. Nie jest wykluczone, że w związku z tym w najbliższym czasie konieczne będzie podjęcie przez państwo jeszcze dalej idących kroków – najbliższe tygodnie powinny dać pierwsze odpowiedzi na pytanie jak bardzo panująca epidemia przyczyni się do kondycji nie tylko polskiej, ale europejskiej i światowej gospodarki. Niestety, przy poważnej niepewności co do dalszego rozwoju wypadków i codziennie zmieniających się prognozach, istnieje spore ryzyko, że i tak wiele osób, które niemal z dnia na dzień stracą główne źródło dochodów, znajdzie się na skraju upadłości.

Niezmiennie pierwszym działaniem powinna być próba dojścia do porozumienia z pracodawcami, pracownikami czy kontrahentami, czyli drugimi stronami zawartych umów. Zmiana warunków umowy, przesunięcie terminu jej wykonania czy odroczenie bądź rozłożenie na raty płatności może dać wielu podmiotom tak niezbędny obecnie oddech finansowy.

Jeśli jednak i to nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, kolejnym z rozwiązań które należałoby wówczas rozważyć jest skorzystanie ze znacznie dalej idącego instrumentu, a mianowicie instytucji upadłości, a w szczególności w przypadku osób fizycznych – upadłości konsumenckiej. Co istotne, od 24 marca 2020 r. dotyczy ona nie tylko konsumentów, ale także przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność (w szczególności tych, którzy zdecydowali się bądź zdecydują się na zakończenie prowadzenia działalności, choć również aktywni przedsiębiorcy w wielu kwestiach traktowani będą podobnie jak konsumenci). Choć sama nazwa „upadłość” przywołuje raczej negatywne konotacje, to tak naprawdę instytucja ta stanowi przywilej dla osób, które z różnych przyczyn nie są w stanie regulować zobowiązań. Jej celem jest z jednej strony zaspokojenie wierzycieli, z drugiej natomiast – oddłużenie dłużnika. W obliczu obecnego stanu rzeczy upadłość konsumencka może okazać się dla wielu szansą na wyjście na prostą – tym bardziej, że epidemię z całą pewnością należy traktować jako okoliczność przez dłużnika niezawinioną i od niego niezależną, co może mieć istotny wpływ na przebieg postępowania upadłościowego.

Szymański & Wyjatek Adwokaci